Eikenprocessierups

De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder. De rupsen zitten alleen op eikenbomen en niet op andere bomen. U herkent ze aan de opvallende nesten op de stammen of dikkere takken. U kunt ze ook zien als ze in processie op zoek gaan naar voedsel. U ziet dan een lint van rupsen over de boomstam kruipen.

Actief van mei tot en met juli

De eikenprocessierups komt in de maanden mei, juni en juli voor. De nachtvlinder legt haar eitjes in de top van de eikenbomen. Hier overwinteren de eitjes. Net voordat de knoppen van de eik uitlopen, komen de behaarde, oranje rupsen uit de eitjes. Tussen half mei en half juni krijgen de rupsen na het vervellen de kenmerkende brandharen. In juli zijn de rupsen volgroeid. De kleur verandert dan in grijs met lichtgekleurde zijden. Hierna verpoppen de rupsen zich tot vlinders.

Niet aanraken

Raak de rupsen of nesten niet aan als u ze tegenkomt. Ook de rupsrestanten en nesten uit vorige jaren niet. Oude brandharen blijven meer dan vijf jaar schadelijk.

Ziet u een boom die besmet is met eikenprocessierups? Laat het ons weten via de kaart 'Melding Eikenprocessierups'. Zo kunnen wij de rupsen daar bestrijden. Op de kaart ziet u alle bomen die eigendom zijn van ons als gemeente. Zijn er veel bomen besmet? Dan bestrijden we als eerste bomen bij scholen en op plekken waar veel mensen komen.

Bomen provincie Gelderland

Sommige eikenbomen in onze gemeente worden beheerd door andere boomeigenaren, zoals de provincie Gelderland. Denk bijvoorbeeld aan de meeste bomen langs de N-wegen. Ziet u in die bomen eikenprocessierups, meld dit dan bij de provincie. Op de website van de provincie Gelderland vindt u een kaart met bomen. Daarop is te zien of hij al gemeld is. Is hij nog niet gemeld dan vindt u onderaan die pagina een meldformulier.

Stappenplan melden via kaart

• Open de kaart 'Melding Eikenprocessierups'.
• Linksboven in de kaart staat een legenda, die kunt u uitklappen. Bomen die al gemeld zijn, kunnen niet nogmaals worden gemeld.
• Typ het adres in bij het kopje ‘In welke eikenboom ziet u eikenprocessierups?’. Of zoom in op de locatie die u wilt melden.
• Klik op het bolletje op de locatie van de boom, er verschijnt een cirkel om de boom.
• Klik nu op 'Volgende'.
• Er komt een overzicht in beeld. Klik op 'Melding versturen'.
• Wij controleren ook de bomen in de buurt van de gemelde boom.
• Staat de boom die u meldde bij een drukke plek zoals een school of zorginstelling? Dan ziet u direct na uw melding een blauwe cirkel om de boom. Dat betekent dat deze onze prioriteit heeft.

Wij willen de gemelde boom zo snel mogelijk behandelen. Hoe lang dit duurt hangt onder meer af van hoeveel werknemers de bestrijder kan inzetten, hoe groot de plaag in de gemeente is en de plek van de boom.

Geen waarschuwingslint

Let op: wij gebruiken geen waarschuwingslinten om besmette bomen aan te geven. Dit omdat de rups dan niet goed verwijderd kan worden van de boom. De rups kan namelijk achter de linten blijven hangen, waardoor de boom besmet blijft met eikenprocessierups. Daarnaast is het gevaarlijk voor de werknemer die de linten om de bomen hangt en vervolgens weer moet opruimen, vanwege achtergebleven brandharen of resten van nesten.

We willen de eikenprocessierups zo goed en zo veel mogelijk bestrijden. Dat betekent onder meer een omgeving die aantrekkelijk is voor de natuurlijke vijand van de rups. En daar kunt u bij helpen:

• Vervang in uw tuin stenen door planten en bloemen. Zet er dan planten in die vogels of insecten lekker vinden. Zo’n plant in een bloempot op uw balkon kan natuurlijk ook.
• Hang een nestkast op voor koolmezen of pimpelmezen. Voor het beste effect hangt u de nestkast op volgens de handleiding hieronder.

Doe dit vooral niet

Hang geen plastic folie, plakstrips of linten om bomen. Deze middelen helpen niet om de eikenprocessierups te bestrijden. Het maakt het zelfs moeilijker. De rupsen kruipen hierachter, waardoor volledige bestrijding niet mogelijk is. De rupsen blijven er dus overlast veroorzaken. Daarnaast zijn plakstrips gevaarlijk voor vogels, vleermuizen en insecten, die er door sterven.

Gebruiksaanwijzing ophangen nestkast

• Hang het kastje op aan een boom op minimaal 2,50 meter hoogte.
• Hang het kastje niet op aan een eikenboom. De eikenprocessierups gaat namelijk graag op en om het nestkastje zitten. Dit kan extra overlast veroorzaken. Is de nestkast bewoond? Dan mogen rupsen op die plek niet weggezogen worden.
• Richt het gat op het noordoosten.
• Hang het kastje op een schaduwrijke, droge plek.
• Hang nestkasten minimaal 10 meter uit elkaar. Hangt u ze dichter bij elkaar dan ervaren de vogels concurrentie en kunnen ze ruzie met elkaar krijgen.

Let op: wilt u de nestkast weer van de boom afhalen? Controleer dan eerst of er geen rupsen achter zitten. Maak daarna het nestkastje schoon voor de volgende bewoners. Hoe u dat doet ziet u in dit filmpje.

De eikenprocessierups kan voor vervelende situaties zorgen. Daarom houden we ons het hele jaar door bezig met de bestrijding van de rups. Ook als er nog geen rupsen zijn. Met deze maatregelen willen wij zorgen voor een vermindering van de rupsen. En ook wanneer de rupsen leven en overlast veroorzaken blijven wij bestrijden.

Preventieve bestrijding

We onderzoeken met speciale vallen welke bomen vorig jaar het meest besmet waren. Die bomen bestrijden we dit jaar preventief. Dit kan alleen als de eitjes zijn uitgekomen en de rupsen jong zijn. Dat is meestal wanneer de bomen groen worden. Dat houden we dan ook goed in de gaten. Preventief bestrijden doen we door middel van:

• Nematoden. Dit zijn aaltjes die we op het blad spuiten. Dit doen we in de avond of ‘s nachts. De aaltjes zijn namelijk gevoelig voor licht en warmte. Eenmaal in de boom kruipen de aaltjes in de jonge rups. Zo doden ze de rups van binnenuit. We zetten de aaltjes in op plekken waar we geen Xentari mogen gebruiken.
• Xentari. Dit biologische middel doodt alle rupsen; ook de ongevaarlijke rupsen. Daarom hebben we over het gebruik van Xentari altijd eerst overleg met ecologen. Ook bekijken we vooraf de vlinderkaart van de Vlinderstichting. Zijn er beschermde diersoorten in de buurt, dan zetten we geen Xentari in.

In juli 2023 hebben we ook een proef gedaan met het verspreiden van verwarringsferomonen. De vrouwelijke vlinders van de eikenprocessierups verspreiden lokstoffen (feromonen) om mannelijke vlinders aan te trekken. Om dit te verstoren schieten wij milieuvriendelijke balletjes met het verwarringsferomoon in de boom. Het verwarringsferomoon verspreidt zich in de lucht en overheerst het feromoon van de vrouwelijke vlinder. De mannelijke vlinder raakt dan in de war en kan de vrouwelijke vlinder niet vinden voor de paring. Hierdoor worden er minder eitjes bevrucht. We hopen dat het jaar daarna minder ei-pakketten zijn en dus ook minder eikenprocessierupsen.

Natuurlijke vijanden aantrekken

Naast preventieve bestrijding willen we ons steeds meer richten op het aantrekken van natuurlijke vijanden van de rups. Natuurlijke vijanden zijn dieren die graag een rups eten. Denk aan mezen, sluipwespen en gaasvliegen. We doen ons best om van Ede een plek te maken waar zij graag leven. Bijvoorbeeld door het ophangen van nestkasten en met bermen vol bloemen en kruiden die we minder vaak maaien. Zo hoeven we uiteindelijk geen of minder bestrijdingsmiddelen te gebruiken.

Minder eiken

Om grip te krijgen op de eikenprocessierups is het belangrijk dat we veel verschillende soorten bomen aanplanten. Voor de eik betekent dit dat we wat minder eiken aan gaan planten en wat meer andere soorten bomen. Het liefst planten we verschillende soorten bomen aan in een gebied zodat er een mix ontstaat van diverse boomsoorten waardoor ziektes en plagen minder kans hebben. In gebieden waar veel eiken staan, planten we daarom op dit moment minder eiken aan. Soms kan het zo zijn dat plannen al in uitvoering zijn, waardoor we alsnog eiken in een gebied aanplanten. Dit hoeft geen probleem te zijn, omdat er in veel gebieden natuurlijke vijanden helpen om de eikenprocessierups onder controle te krijgen. Daarnaast is de eik een ecologisch waardevolle boom en belangrijk voor de biodiversiteit. Daarom planten de we eik nog wel aan binnen de gemeente maar niet meer zoveel als voorheen.

Wegzuigen van nesten

Ondanks de bestrijding van jonge rupsen, kunnen we niet alles tegenhouden. Als de rups ouder is, zuigen we nesten weg uit de boom. Hier gaan we mee door tot en met oktober, dus zelfs als de rups als vlinder al uitgevlogen is.

Prioriteit

We bestrijden de rups alleen in gemeentelijke bomen. Om te bepalen welke bomen prioriteit hebben, kijken we onder meer naar de locatie van de boom. Staat deze in de buurt van een school of op een plek waar veel mensen komen, dan krijgt deze boom voorrang in de bestrijding. Ook kijken we naar de plaagdruk van een boom. Zitten er veel nesten in de boom? Zijn de nesten groot en zitten ze laag? Dan kan de boom veel overlast veroorzaken en heeft een boom ook prioriteit.

Besmet na wegzuigen

Bij het wegzuigen maken we de boom vrij van nesten en rupsen die op dat moment aanwezig zijn. Bij een flinke plaag is het mogelijk dat rupsen die op de grond in de buurt van de schone boom zitten, de boom inkruipen.

Heeft u eikenprocessierupsen op een boom in uw tuin of op uw terrein? Schakel dan een gespecialiseerd bedrijf in om ze te bestrijden.