Nieuwjaarstoespraak burgemeester René Verhulst 2024

De Burgemeester sprak op 5 januari 2023 tijdens de nieuwjaarsontmoeting de aanwezigen toe. Lees hier de toespraak of bekijk de video op YouTube. 

Het Sociaal Cultureel Planbureau analyseert onze huidige situatie als volgt. De maatschappelijk onvrede die blijkt uit de recente verkiezingsuitslag is er al jaren: denk aan de gele hesjes, coronaprotesten of boerenprotesten. Men voelt zich niet gehoord of juist gepakt door de politiek en ziet geen oplossingen van de politiek voor die onvrede. Somberheid en zorgen over het inkomen, migratie, asiel en wonen én over de toekomst, hoe gaan onze kinderen het hebben in een wereld van conflicten en onzekerheid? Uit de politiek komt geen gedeelde visie, die blijft technocratisch, regeerakkoorden zijn vastgemetseld. Dat zegt René Verhulst van Ede in zijn nieuwjaarstoespraak tijdens de nieuwjaarsreceptie op 5 januari 2024.

Een wat somber begin van mijn verhaal misschien vandaag. En u vraagt u nu misschien af; waar gaat dit verhaal naar toe. Maar ik begin zo met een doel. Ik wil u meenemen in een verhaal wat even teruggrijpt in de geschiedenis, maar natuurlijk eindigt hier bij het nieuwe begin van 2024.

De onderwerpen van het Sociaal Cultureel Planbureau zijn voor mij, en ik denk ook voor u, herkenbaar, maar te somber. Wat moeten we hiermee, maar bovenal, hoe komen we er dan uit?

Ik probeer u mee te nemen aan de hand van het onderwerp reizen.

Reizen is populair tegenwoordig, dat doen we graag. Wie gaat er niet op reis? Een stukje van de wereld om je heen zien. Het hoeft niet ver.

Een bekend verhaal van een reis is dat van de Griek Odysseus die na de inname van Troje tijdens zijn 20-jarige terugtocht naar Ithaka vele beproevingen moet doorstaan. Van bedwelming door het eten van bloemen, tot reuzen, betovering en harde wind.

Meer bij ons in de buurt in de 17e eeuw reisden de kooplieden uit Hessen langs Ede op weg naar Amersfoort of Utrecht om hun waren te verkopen. Ook vaak een weg met obstakels en gevaar, dat zeker, maar niets vergeleken bij Odysseus. Maar daar komt de naam Hessenweg vandaan. U ziet en hoort het straks verbeeld in een klank- en lichtspel op het Raadhuisplein.

Het gezegde luidt: “De reis ergens naar toe is belangrijker dan het doel ervan”. Is dat zo?

Naar mijn mening wel. Odysseus wordt uiteindelijk herenigd met zijn geliefde Penelope, maar heeft afstand gedaan van al zijn machtsdenken, ontstaan door zijn reputatie als de bedenker van het houten paard waar Troje mee werd veroverd. Kort gezegd: hij is weer met beide benen op de grond gezet. Er gebeurt nogal iets met je op reis en je hoopt iets goeds.

In Jules Vernes Reis om de wereld in 80 dagen ging het om een weddenschap, een duidelijk doel zou je zeggen. Maar ook hier gaat het om veel meer. Voor de jongeren onder ons, er waren in 1870 nog geen vliegtuigen, de trein en de stoomboot waren er wel, maar paard en wagen en olifant waren ook nodig. Verne wilde - hij had al veel gereisd - andere culturen laten zien, China, het Wilde Westen en de technologische vooruitgang van de stoomaandrijving. Het was geen sciencefiction, alles waarmee gereisd werd bestond, het ging vooral om de avonturen, de beleving, samenwerking en het vinden van oplossingen bij tegenslag: De reis ernaar toe!

Mijn punt met de reismetafoor. Het lijkt wel alsof we in Nederland steeds nieuwe doelen moeten nastreven. Daar moeten we naar toe, minder immigratie, minder stikstof, meer huizen, minder energieverbruik, de bestaanszekerheid rammelt, het bestuur is schijnbaar krakkemikkig.

We zijn continu op reis. Maar allemaal alleen zo lijkt het wel. Reizen we naast elkaar, in plaats van met elkaar?

Op weg, op reis dus, binnen de democratie, vergeten we te veel wat we meemaken en raakt het doel uit zicht. En eigenlijk vinden we dan de reis ondergeschikt, we stellen het doel voorop. Lukt dat niet 1 2 3? Dan gaan we een nieuwe reis plannen met een nieuw (reis)doel. Hoezo democratie?

Ik denk dan..Was er geen andere manier om het doel te bereiken, even stoppen, een omweg of juist een kortere weg, die we niet opgemerkt hadden en per ongeluk aan voorbij gereden zijn.

En onderweg raken we nogal wat kwijt. Zelfinzicht, relativering, de spiegel van satire, verrijking, nieuwe houding, dienstbaarheid of loutering.

Het einde van Odysseus is het mooiste voorbeeld. Zijn omgeving, zelfs zijn vrouw, herkent hem niet meer. Alleen zijn hond ziet het. Odysseus is nog dezelfde, maar zijn hele houding en uitstraling zijn door de beproevingen ten positieve veranderd. Dat heeft de reis naar het thuisdoel met hem gedaan.

Phileas Fogg redde het net in 80 dagen, door optimistisch te blijven, zich aan de omgeving en mensen aan te passen, tegenslag te overwinnen en in het doel te blijven geloven.

De politiek kan, nee móet, onderweg ook leren van beleid en maatregelen. Geen waterige compromissen die onuitvoerbaar zijn. Als het minder werkt dan we dachten, versterk het dan, in plaats van alles overboord te gooien en iets anders te gaan bedenken. Of als iets echt niet lukt, wees open en ga niet gewoon door. Op de valreep van 2023 zette een meerderheid van Provinciale Staten van Gelderland een streep door een jaren oude toezegging van een subsidie. Noopt dit tot een nieuw doel, een omweg? Dat weten we op dit moment nog niet, een reis heeft ook onzekere momenten.

Maar 2024 is op reis! Een nieuw jaar, een nieuwe reis. We hebben doelen in Ede. We leren, veranderen waar nodig, vragen uiteenlopende vrienden mee op weg naar gezamenlijke doelen. De een is wat sterker dan de andere, de kleinere levert ook een bijdrage aan de reis.

Maar ook u! Doe dingen samen, praat met anders denkenden, ga op bezoek, verdiep je in anderen en wat er speelt. Lever eens wat in, onderken vermeende risico’s. Stel je open voor ontwikkelingen van buiten. Oppassen voor dwaallichten, aanpassen waar nodig, kijk uit voor de doodlopende weg en dan bereik je dat doel, die rechtvaardige samenleving bijna vanzelf. Daar ben ik van overtuigd. En dat zou ik u ook allen toewensen voor het komende jaar.

En dan iets luchtigers: over het thema reizen. We hebben het afgelopen jaar natuurlijk ook een reis afgelegd. Als gemeente, maar ook samen met u. U ziet hier al continu foto’s voorbij komen van belangrijke dingen van het afgelopen jaar. Hoogte- en dieptepunten.

Ik neem u kort met op verschillende onderwerpen als vervoer, duurzaamheid, landbouw, onderwijs, vrijheid en integratie.

Al die wegafsluitingen, omleidingen, tijdelijke bouwhekken en gele verkeersborden? Wat wordt er hard gewerkt in Ede. En ik weet, niet iedereen kan dat waarderen. Vooral veel werk aan de Parklaan, de weg die we aanleggen omdat er twee nieuwe woonwijken kwamen in Ede-Oost. Het was afgelopen jaren af en toe lastig op de weg in Ede en het zal komend jaar nog even zo blijven. Echte verkeersinfarcten zijn gelukkig uitgebleven. Sommige delen van de nieuwe Parklaan zijn al helemaal open voor het verkeer, met eekhoornbrug en honderden nieuwe bomen.

Of wat dacht u van het nieuwe station. Over reizen gesproken.

Vanaf 23 februari wordt het nog leuker en prettiger om met de trein van en naar Ede te reizen. Want dan wordt het gloednieuwe station Ede-Wageningen in gebruik genomen, officieel dan. U kunt natuurlijk gewoon reizen al die tijd. Een verbinding tussen de Enkawijk en de Kazerneterreinen, een verbinding van Ede met de regio en Nederland. De contouren van het nieuwe gebouw zijn al een tijdje zichtbaar, het was een flink spektakel afgelopen zomer toen de zware, houten driehoeken werden ingetakeld. Al puzzelend ontstond er een prachtig dak. Straks ligt er ook nog een nieuw park naast; het Frisopark, gelijk voor de twee monumentale kazernegebouwen.

Maar over verkeer… ik kaart het vaker aan, in Nederland en dus ook in Ede gebeuren helaas steeds meer verkeersongelukken. De verkeersveiligheid gaat achteruit in plaats van vooruit en die trend wil ik graag keren! Nog te vaak hebben we te maken met onnodige ongelukken. Te hard rijden, niet opletten of alcohol in het verkeer. In het najaar zijn we een campagne gestart “eerst een plan”. Edenaren, van jong tot oud, van student tot medewerker van het loonwerkersbedrijf, van Ederveen tot de Maandereng: maak eerst een plan en ga dan naar een feest, borrel of kroeg. En daarom vandaag aan u ook de vraag: heeft u een plan gemaakt? Hoe komt u straks veilig thuis?

Een van de nationale crises van het afgelopen jaar blijft de energie. 2023 was opnieuw een jaar waarbij de bestaanszekerheid voor veel mensen onder druk is komen te staan. Of er simpelweg niet meer is. Boodschappen zijn duurder geworden. Energieprijzen stijgen nog steeds, of opnieuw. De hoge inflatie raakt ons allemaal maar in het bijzonder mensen die al met grote onzekerheid te maken hebben. Mensen met schulden of die in armoede leven. Ook hier in Ede komen we komende we soms schrijnende situaties tegen. Samen met inwoners en maatschappelijke partners doen we alles wat in onze macht ligt om te voorkomen dat mensen in de financiële problemen raken.

Door de stijgende energieprijzen zien we wel dat steeds meer inwoners en bedrijven verder verduurzamen. Rol van de gemeente is om inwoners zoveel mogelijk te helpen om energie te besparen. Afgelopen jaren vooral kleinschalig ingezet op energieboxen voor inwoners (met kleine maatregelen). Met middelen vanuit het rijk kunnen we komend jaar volop inzetten op isoleren van huizen. We gaan mensen met een inkomen tot 130% van het sociaal minimum ondersteunen bij het verduurzamen van hun huis. Dit jaar komen ruim 1200 huizen in aanmerking. Dit is een mooie samenwerking tussen het sociaal domein en schulddienstverlening en het team energietransitie.

Maar we investeren meer. Alhoewel zonnepanelen op het land steeds meer onder druk staan, hebben we in Ede gelukkig nog genoeg daken die we kunnen voorzien van zonnepanelen. Vanuit de gemeente zetten we in op ondersteunen het maatschappelijk vastgoed, zoals scholen, buurthuizen en sportclubs. Zo zorgen we er nog dit jaar voor dat op meer dan 10 scholen extra zonnepanelen geplaatst worden, in totaal 1052 panelen. Dit combineren we met lessen over de energietransitie voor de leerlingen.

Netcongestie is het woord van 2023. Het net kan het gebruik niet meer aan. De gevolgen voor woningbouw, bewoners en bedrijven zijn groot en eigenlijk niet uit te leggen. Een onverwacht oponthoud van de reis, zeg maar. We zijn er in Foodvalley volop mee bezig. Nieuwe methoden, energiehubs, u gaat er meer over horen.

En we investeren bij scholen niet alleen in zonnepanelen. Dit jaar wordt er wordt er na jaren van plannen maken een nieuwe school voor alle leerlingen van het Streek aan de Bovenbuurtweg opgeleverd. Op 1 van de foto’s hierachter ziet u, wethouder Meijer, of voormalig wethouder Meijer, de eerste paal slaan. Naast de bestaande school wordt de nieuwe school gebouwd. Als alles meezit kunnen de kinderen na de zomer starten in het nieuwe gebouw, dat natuurlijk van alle nieuwste technieken is voorzien.

Onderwijs is een groot goed. Ook de kinderen in de verschillende opvanglocaties proberen we zo snel mogelijk naar school te laten gaan. En ik mag best trots zeggen dat ons dat ook gelukt is dit jaar. Het kan u niet ontgaan zijn dat we in Ede zowel vluchtelingen uit de Oekraïene opvangen, alsook uit andere landen in de Crisis Noodopvang aan de Galvanistraat en Deelen. Voor al deze kinderen hebben we een plek in het onderwijs in Ede gevonden. Zodat zij Nederlands kunnen leren en door de omstandigheden waar ze inzitten, niet op achterstand komen. Recent brachten de wethouder onderwijs en ik een bezoek aan de Schakel. Een school voor zogenaamde nieuwkomers. Dit zijn vaak kinderen die gevlucht zijn. Wij spraken met de kinderen over hoe zij het vinden op school en in Nederland. Het was bijzonder om te merken hoeveel motivatie de kinderen hebben om te leren en ook hoe goed ze in korte tijd al Nederlands hebben leren spreken.

Ik ben trots hoe we in Ede naar elkaar omkijken. Niet alleen naar vluchtelingen, maar ook in wijken en buurten. Hoe we hier nog iets voor elkaar over hebben, maar ook hoe je hier jezelf mag zijn.

Een tijd terug pasten we op de muur van de hal van het raadhuis de tekst van artikel 1. van de grondwet aan. Het belangrijkste artikel dat er is. In de nieuwe tekst zijn de woorden "handicap" en "seksuele gerichtheid" als nieuwe non-discriminatiegronden toegevoegd. Belangrijk en waardevol.

En hoewel je ergens hoopt dat het eigenlijk niet nodig is, maar helaas te vaak nog wel, blijven we ons inzetten voor de emancipatie van lhbtiq+ personen. Daarom waren we als Ede gastgemeente voor de startconferentie Regenboogsteden 2023-2026 en tekenden wij ook de bijbehorende intentieverklaring.

Maar inclusie is meer. Wat dacht u ervan dat in Wekerom het allereerste inclusieve kabouterpad van Nederland is geopend. Het kabouterpad is ongeveer 900 meter lang en is volledig rolstoeltoegankelijk en tot stand gekomen dankzij de hulp van verschillende cliënten van 's Heeren Loo, mensen met een verstandelijke beperking. De route zit vol kleine verrassingen, dus zeker een aanrader. En zoals ik aan het begin van mijn verhaal al zei: het is de reis waar het om gaat.

Waar we vorig jaar stikstof en landbouw en natuurbehoud bovenaan de agenda hadden staat bij het rijk, lijkt het erop dat dit onderwerp een beetje weggezakt is. Niets is natuurlijk minder waar. In Ede blijven we stug doorwerken aan het behoud van onze mooie omgeving. Zo licht ik twee voorbeelden uit:

Ten eerste de actie voor het inzaaien van kruidenrijk grasland. Een groot succes. LTO, Urgenda en de gemeente sloegen de handen ineen. Tientallen boeren doen er aan mee. Beter voor de koe, bodem, klimaat en biodiversiteit.

En daarnaast werden bij de landbouwenclave op de Ginkel vijf poelen aangelegd. De poelen zijn bedoeld om de kamsalamander een betere leefomgeving te geven. Ook de rugstreeppad profiteert van de natte omgeving. De poelen liggen op de overgang van het bosgebied naar de landbouwenclave in het noorden van de Ginkel.

Zo werken in dit bijzonder gebied concreet aan natuurherstel.

Dames en heren, al met al mooie ontwikkelingen. De een wat intensiever en met meer inhoud en impact dan de ander. Maar allemaal de moeite waard. Het is de reis die we gemaakt hebben en een deel de reis die we samen gaan maken.

En misschien doen we het al overheid niet altijd goed. Nemen we in uw beleving de verkeerde afslag. Dat mag u vinden. Maar ik zou het waarderen als we de reis wel in goed overleg kunnen blijven maken. En niet alleen wij, vanuit de overheid, met u als inwoner, maar ook andersom. En ook u en ik als inwoners onder elkaar.

Dit jaar is het 80e jaar van de Airborne. Daar staan we in september op de Ginkelse Heide met tienduizenden bij stil. Anderen gaven ons, in een enorme opoffering, toen vrijheid.

We hebben de dure plicht die vrijheid voor iedereen te blijven waarborgen.

Dus eigenlijk is mijn wens voor het komende jaar eigenlijk maar kort: Laten we samen reizen. Met alle uitdagingen die dat vandaag de dag met zich meebrengen. Laten we luisteren naar de argumenten van anderen en wees bereid om soms iets in te leveren van een standpunt om tot een oplossing te komen. En dat zal niet altijd meevallen in een tijd waarin je bijna gedwongen wordt om stelling te nemen. Blijf met elkaar in gesprek, respecteer elkaar en zie om naar elkaar. Laat niemand in Ede eenzaam zijn of de weg naar het doel kwijtraken.

Ik wens u een gelukkig en gezond 2024.